Modlitwa myślna czy bezmyślna???
Św. Jan od Krzyża, wielokrotnie porusza problem przekroczenia wyobraźni i myślenia o Bogu na poziomie kontemplacji. W Drodze na Górę Karmel (II,12,3) pisze on: „Jeśli dusza chce dojść do zjednoczenia z Bogiem, musi uwolnić się od tych wszystkich wyobrażeń i pozostawić w mrokach zmysł wyobraźni. Wyobrażenia te bowiem nie mają żadnej zdatności do tego, aby być bezpośrednim czynnikiem zjednoczenia z Bogiem...”. Jakkolwiek uznaje, że wyobrażenia mogą być pomocne w rozmyślaniu i szczególnie na początku duchowej drogi, to jednak na płaszczyźnie kontemplacji stają się wprost przeszkodą i trzeba je pozostawić i to zarówno wyobrażenia naturalne jak nadprzyrodzone. Jan Kasjan podobnie zaleca, aby na modlitwie odrzucić całe bogactwo myśli, aby osiągnąć pamięć o Bogu (Por. Rozmowy X,2) . Wydaje się zatem, że nauka ojca Freemana i religii Wschodu odnośnie kontemplacji są bliższe nauce katolickiej niż wypowiedź ks. Dzidosza.
Nieporozumieniem jest także określenie meditatio jako myślenie o Bogu. Septuaginta używa słowa melete meletao tam gdzie w łacińskich tłumaczeniach Biblii pojawia się słowo meditare. Meletao między innymi oznacza powtarzanie i lepiej określa metodę modlitwy proponowaną przez ojca Freemana, Ojców Pustyni i Opowieści Rosyjskiego Pielgrzyma niż myślenie o Bogu. Wprawdzie Rosyjski Pielgrzym zaleca powtarzanie (nawet 12000 razy dziennie) wezwania: „Panie Jezu Chryste zmiłuj się nade mną grzesznikiem) a ojciec Freeman wezwania: Maranatha!, ale - jak pisze siostra Andronowska - „wołanie imienia Jezus to wołanie „Przyjdź Panie!”. Ostatecznie przecież jest to modlitwa Jezusa, który modli się w nas tak samo jak kiedyś w Ogrójcu; „Powtarzając te same słowa” (Mk 14,39) .
W wielu wypowiedziach odnośnie medytacji pojawia się problem naszej relacji z religiami Wschodu. Wydaje się, że jest to problem bardziej emocjonalny niż realny. Jakkolwiek dla Kościoła problem dialogu międzyreligijnego jest bardzo ważny i ojciec Freeman jest w ten dialog zaangażowany, to jednak dla samej praktyki medytacji jaką proponuje ojciec Freeman i całą tradycja monastyczana jest on marginalny. To znaczy, że można praktykować medytację bez jakiegokolwiek odniesienia do innych religii.Z drugiej strony najważniejszym owocem międzyreligijnego dialogu - jak podkreśla kardynał Francis Arinze, Prezydent Papieskiej Rady do Dialogu Między Religiami - „okazało się osobiste doświadczenie wielu mniszek i mnichów, którzy starali się zintegrować wschodnie drogi medytacji z własnym życiem monastycznym”. Kardynał Arinze przypomina słowa papieża Jana Pawła II wypowiedziane jeszcze w 1984 roku do członków Sekretariatu do spraw Niechrześcijan a dotyczące dialogu międzyreligijnego na płaszczyźnie monastycznej: „Jest rzeczą możliwą, że każdy, będąc w zgodzie z własną wiarą, ubogaca się wzajemnie poprzez wymianę duchowych doświadczeń i dzielenie się formami modlitwy, które są drogami spotkania z Bogiem”. Na prośbę kardynała Arinze i przy współpracy z Papieską Radą do Dialogu Międzyreligijnego powstał dokument Kontemplacja i Dialog Międzyreligijny będący podsumowaniem i oceną tych doświadczeń. Dokument cytuje słowa Ojca Świętego wypowiedziane przy okazji Dnia Modlitw o Pokój w Asyżu: „Każda autentyczna modlitwa jest poruszana działaniem Ducha Świętego, który w tajemniczy sposób jest obecny w sercu każdego człowieka” i podkreśla, że „ formy modlitwy wypracowane poza tradycją chrześcijańską nie są a priori zagrożeniem dla chrześcijańskiej wiary”. Dokument przedstawia nie tylko trudności, ale ukazuje także szanse jakie daje chrześcijanom spotkanie w duchu dialogu z przedstawicielami innych (Por. Kontemplacja i Dialog międzyreligijny, Uwagi i perspektywy na podstawie doświadczenia Katolickich mnichów i mniszek, Collectanea Theologica, 67(1997) nr 2, ss 155-170).
Dziś wielu młodych ludzi podąża na Wschód poszukując nauczycieli modlitwy i medytacji. Być może nie musieliby tam podążać, gdyby ktoś ukazał im ścieżkę modlitwy, której naucza ojciec Freeman i cała tradycja chrześcijańskiego monastycyzmu. Od dwunastu lat prowadzę grupy medytacyjne i bardzo często spotykam się ze stwierdzenie: „gdybym wcześniej wiedział, że istnieje taka praktyka w chrześcijaństwie nie musiałbym jej szukać w buddyzmie czy hinduizmie”. Dobrze znam rozdarcie i ból takich poszukiwań i doskonale rozumiem wypowiedź Dalajlamy skierowaną do polskich buddystów w czasie jego ostatnie wizyty w Polsce: „Uważam, że najlepiej jest trwać w swojej rodzinnej tradycji religijnej”. Należy zatem uznać za wielką łaskę, wizyty i nauczanie takich ludzi jak ojciec Laurence Freeman.
Przyznam się, że niechętnie biorę udział w dyskusjach zwłaszcza na takie tematy jak modlitwa. Modlitwy bowiem uczymy się poprzez praktykę. Podobnie uczyli Ojcowie Pustyni, których my benedyktyni jesteśmy tylko nieudolnymi naśladowcami. Przypominam sobie tu apoftegmat mówiący o tym jak święty Antoni Pustelnik zaprosił ojców na dysputę nad fragmentem Pisma Świętego. Różni ojcowie różnie mówili abba Józef powiedział: „Nie wiem” i właśnie św. Antoni pochwalił abba Józefa, że znalazł najlepszą drogę. W tym „nie wiem” tkwi przekonanie, o Piśmie świętym nie należy dyskutować, ale nim żyć i wtedy zaczyn się je także rozumieć. Podobnie jest z modlitwą i medytacją trzeba je praktykować, aby się ich uczyć, pogłębiać i dzielić ich owocami. W Ewangelii Łukasza (Łk 10, 29) jest bardzo subtelna uwaga. Uczony w prawie dobrze znał Pisma i dobrze odpowiedział Jezusowi na pytanie co należy czynić, aby być zbawionym, ale zapytał: „Kto jest mim bliźnim?” – aby się usprawiedliwić. I my często pytamy o modlitwę, o medytację, aby się usprawiedliwić, że nie stanowi ona w naszym życiu ważnego miejsca; aby uciec przed ich wymaganiami, dyscypliną i koniecznością przemiany, które ze sobą niosą.
Modlitwa, jeśli ją powtarzamy wielokrotnie i systematycznie podobna jest to kropli wody drążącej twardą skałę, przenika głęboko do naszego serca i rozbrzmiewa w nim nawet wtedy, gdy jej formalnie nie wymawiamy, dzięki temu staje się nieustanną modlitwą serca, a Bóg – jak pisze św. Cyprian – „nie słucha głosu lecz serca”.
Komentarze
Prześlij komentarz